Powered By Blogger

Sunday 30 September 2012

ZOMI te paitit paina


PIANTIT PAINA
          Leitung galpi masa 1914-18 hun ciangin leitung mun khempeuh ah huhna kin gen kawikawi hi. Mangkang kumpite in a mau ukna gam sung panin a kisam bangbang in huhkim na ding thu a om ciangin, Tedim gam panin mi 1,000 ki kaikhawm hi. Tuate Tedim ah training kha 3 sung kipia masa hi.
          May 27th 1917 in Tedim pan Gunkhawm lam manawh in ki ding khia a Gun khawm panin teembaw tawh Myangyan dong ki pai hi. Tua takah nik leh puan (Uniform) ki thohsak hi. Tua panin meileeng tawh Zangkong tembawipi khawl na dong ki pai hi. Zangkong panin teembawpi tungah Calkatta, Bombay, Eden, Suez khuapite nawk in Italy gam tuipi gei zui in ki pai aa, 1917 August 15 ni-in Piantit gam Masel khuapi ki tung hi. Tua khua khuapi tun ciangin ni (6) sung kit awl nga hi. Tua hun sungin a pawl a pawl in siskin, platun kampany cih bangin kikhen hi. Tua khit ciangin, gal sung van teng leh khuadam mahmah ahih manin, khua lum puan ki thohsak hi.
          Masel khua panin meileng tawh ki puak khia leuleu in Piantit (Franch) leh Belgium gamgi Germanyte khawlmun lui khat ah ki tungsak hi. Gal kikapna phual tawh tai 25 bek ki gamla aa, thaupi gin khawng zong ki za thei hi. Thamlo in thaupi tang zong omna phual hong tu thei zel hi. Khuamial ciangin, gal kikapna lam ki gal et thei aa,, gal kikapna thau ging leh mei kuang, khua phelep bangin phia zaizai ki galmuh thei hi. Thautawi galkap taktak ki hi lo in Kuli nasem, gal sung aa inn sia lo sia leh, na siate khempeuh a kaikhawm a siangsak dinga ki kuan, Mangkang mi, India mi, Negro mi, Khamtung Zomi, Tangkun a vekpi-in kigawm mi 50,000 val kipha hi. Hihte pen Labour Corp ki ci hi.

London Hawhna
          Kumpipa King George V. in Zomite mu nuam ahih manin Captain E.O Fowler makai in hi teng tawh pai hi.


1)    Mang Pum
2)    Thawng Za Kai
3)    Song Theu
4)    Kam Za Mang
5)    Vung Za Kham
6)    Thuam Pau
7)    Vial Zen
8)    Hau Za Nang
9)    Hang Khaw Chin
10)                       Chin Ka



27th March, 1918 kum in London pan giahphual ki tungkik hi. Kam Hau uk pan-a kuan khia teng Paltan tum suak pah ding kici ahih manin Paltan nasepna teng a en dingin India Paltan Sang omna Luan khua ah kipuak hi. Tuate pai khit a zan ciangin giah phualpi ah thautang innpi bomb ki khiat ahih manin Sukte uk pawl teng a gal taina panin inn lamah ciah suak thei pah hi. Tua hun pawlin Khamtung gamah Khalkha leh Kuki pawl in Mangkangte lehdo in, gal piang ahih manin pasal khempeuh kili in ki kuan khin aa, lo kho ding zong ki om lo hi, cih thu ki za hi. Tua ciangin inn lam kilung himawh mahmah aa, kuamah paltan tum nuam lo in inn lam ciah ding longal thu dang bangmah ki ngaihsun nawn peuhmah lo hi.
Nihvei thumvei ki nuak aa, teembaw phual lam manawh in ki pai ngeingai mawk hi. Tua ciangin Mangte zong lung himawh mahmah uh aa, galkap Mang lianpenpa khat pai in hehnem in, kho nil oh hi. Ahih hangin ciah nopna thu bekbek mah hi den lel ahih manin a khoh khoh hangin kho zo tuan lo aa ciah na ding teembaw khat vai hawmsak ta hi.
1918 kum July kha sungin ding khia uh aa, August kha sungin Tedim tungkik uh hi. Cina zato lum pawl October kha sungin tungkik uh hi. Piantit (Freach) gamah kum khat leh kha guk sung om man uh hi.
Piantit (Freach) pai ding a kicial hun lai in Piantit paite a sipah ding, inn lam a zuan thei nawn dingin ki ngaihsun lo ahih manin inn luah ding tapa U pen peuhmah ki paisak lo-a, a pai ding dang a om lote bangin a ta upen a pai tangin apa bang a pai zaw om hi. Piantit pai dingte hi bangin ki zol lai hi. Doll eh thau ngah thei, Medal zong ngah thei, Innmun logam zong deih bangbang ngah thei, lo zong eka 30 nei thei, cih dongin ki gen hi.

Piantit La
a)     Ong kit hang ven vaimang na khan ciautui len nak ong thon e,
b)    Tong luan siam thang kheem sang e, ka tehpih ding bei tah e.
1)    Pian tui a gam lei aw e, sial  za tam tuang a tun’ na,
2)   Sial za tam pian tui ngak hen aw, I sau lam zong ta ni e.

Piantit gam ah kivui teng
          Galpi masa sung aa Piantit gamah Zomi a si teng (Chins who died in Franch 1917-1918):
     Amin                        Asih kum                      Amin                    Asih kum  


1)    Pu Sian Lut               09-03-1917
2)    Pu Ngo Kam             19-10-1917
3)    Pu Kai Ngin              23-10-1917
4)    Pu Ngul Ngin             24-10-1917
5)    Pu Gin Neng              26-10-1917
6)    Pu Kam Nang            28-10-1917
7)    Pu Tut Lang              29-10-1917
8)    Pu Vum Dai              31-10-1917
9)    Pu Son Neng             07-11-1917
10)           Pu Tuang Pum     09-12-1917
11)           Pu Vial Dam        09-12-1917

12)           Pu Ma Ha Peng    21-12-1917
13)           Pu Thang Eng      25-12-1917
14)           Pu Zuan Pum       28-12-1917
15)           Pu Pau Pum                   29-01-1918
16)           Pu Lang Za Khen 11-02-1918
17)           Pu Ngin Dam       07-03-1918
18)           Pu Kam Ngul       27-04-1918
19)           Pu Tual Kim         04-09-1918
20)           Pu Suan Thong    29-01-1918
21)           Pu Lun Kap                   07-12-1918


Piantit ah Galpi masa sunga a si mite ki vuina han ah hi teng ki vui uh a tu dongin zong om lai aa ki en thei hi. Hoih takin hankeemte’n kem uh hi. Nidang lai-in gamdang pai ding kut zawh loh ahih hangin, tu hun ciang in gamdang pai ding kituh zo lo hi. Ei mi gamdang pai thei, Piantit gam nawk kha khangno na om uh ciangin hih i mipih, ipu ipate han, i sanggamte omna han en ding, dai va hawh leh uh cin, itheih loh hangin amau na nuamtuam pha mahmah kha ding uh hi.

ZOMI INNKUAN LAIBU              (J. Gin Z Tawng, Naulak. December 30th, 1973)

A kaikhawm

Sia Mangpu
Malaysia
016-9183626

Kakhang tangthu atom in


Kapu kapa (Naulak Zomkim)khang
Zom Kim zi nung ta
1. Kim Lam
2. Kam Ngul
Kim Lam zi masa (Thangnuaite) ta
1. Kim Cin
2. Tuang Pum
3. Khup Ngin (aneulai in si)
4. Awi Cing –Kham Do Lian pi (Phunom)
5. Sian Cing
Kim Lam zi nung –Ngoih Cin -Zam Khual te (Laibung)
1. Kim Kho Hau –tate 1. Cin Theih Niang 2. Ngin Kho Cing 3. Cin Do
Lian 4.Ngin Khan Huai 5. Vungh Do Thawng
2. Neem Kho Vial –Dim Za Suan te nu (Laibung)
Kim Cin zi Ciin Zen
1. Cin Huai –Cin Nang nu
2. Zen Niang –Kham Do Lian nu (Phunom)
Tuang Pum in zi thum nei
1. Huai Lun ta nei in sipah
2. Huai Za Cingh –( Laibung, Thang Lian te)
Tanu Dim Nem –Suak Lam Thang nu
3. Ngoih Za Luan –(Tuisau, Kam Khen te)
Ta te 1. Cing Theih Niang 2. Zen Pau 3. Dai Theih Khual
    ZenPau@Uap Theih Luan
Tate...1,Luan Sian Khoi 2,Pum Khan Lun Mang 3,Sian Za Pum 4,Suan Khan Hang(si) 5,Khual Do Khai(si)
          6,Niang Sian Khai 7,Hang Lian Bawi 8,Nem Sian Kiim 9,Cin Khan Mung
pasian hehpih na tawh unau 7 damlai,..