PIANTIT PAINA
Leitung galpi masa 1914-18 hun ciangin
leitung mun khempeuh ah huhna kin gen kawikawi hi. Mangkang kumpite in a mau
ukna gam sung panin a kisam bangbang in huhkim na ding thu a om ciangin, Tedim
gam panin mi 1,000 ki kaikhawm hi. Tuate Tedim ah training kha 3 sung kipia
masa hi.
May 27th 1917 in Tedim pan
Gunkhawm lam manawh in ki ding khia a Gun khawm panin teembaw tawh Myangyan
dong ki pai hi. Tua takah nik leh puan (Uniform) ki thohsak hi. Tua panin
meileeng tawh Zangkong tembawipi khawl na dong ki pai hi. Zangkong panin
teembawpi tungah Calkatta, Bombay, Eden, Suez khuapite nawk in Italy gam tuipi
gei zui in ki pai aa, 1917 August 15 ni-in Piantit gam Masel khuapi ki tung hi.
Tua khua khuapi tun ciangin ni (6) sung kit awl nga hi. Tua hun sungin a pawl a
pawl in siskin, platun kampany cih bangin kikhen hi. Tua khit ciangin, gal sung
van teng leh khuadam mahmah ahih manin, khua lum puan ki thohsak hi.
Masel khua panin meileng tawh ki puak
khia leuleu in Piantit (Franch) leh Belgium gamgi Germanyte khawlmun lui khat
ah ki tungsak hi. Gal kikapna phual tawh tai 25 bek ki gamla aa, thaupi gin
khawng zong ki za thei hi. Thamlo in thaupi tang zong omna phual hong tu thei
zel hi. Khuamial ciangin, gal kikapna lam ki gal et thei aa,, gal kikapna thau
ging leh mei kuang, khua phelep bangin phia zaizai ki galmuh thei hi. Thautawi
galkap taktak ki hi lo in Kuli nasem, gal sung aa inn sia lo sia leh, na siate
khempeuh a kaikhawm a siangsak dinga ki kuan, Mangkang mi, India mi, Negro mi,
Khamtung Zomi, Tangkun a vekpi-in kigawm mi 50,000 val kipha hi. Hihte pen Labour
Corp ki ci hi.
London Hawhna
Kumpipa King George V. in Zomite mu nuam
ahih manin Captain E.O Fowler makai in hi teng tawh pai hi.
1)
Mang
Pum
2)
Thawng
Za Kai
3)
Song
Theu
4)
Kam
Za Mang
5)
Vung
Za Kham
6)
Thuam
Pau
7)
Vial
Zen
8)
Hau
Za Nang
9)
Hang
Khaw Chin
10)
Chin
Ka
27th
March, 1918 kum in London pan giahphual ki tungkik hi. Kam Hau uk pan-a kuan
khia teng Paltan tum suak pah ding kici ahih manin Paltan nasepna teng a en dingin
India Paltan Sang omna Luan khua ah kipuak hi. Tuate pai khit a zan ciangin
giah phualpi ah thautang innpi bomb ki khiat ahih manin Sukte uk pawl teng a
gal taina panin inn lamah ciah suak thei pah hi. Tua hun pawlin Khamtung gamah
Khalkha leh Kuki pawl in Mangkangte lehdo in, gal piang ahih manin pasal
khempeuh kili in ki kuan khin aa, lo kho ding zong ki om lo hi, cih thu ki za
hi. Tua ciangin inn lam kilung himawh mahmah aa, kuamah paltan tum nuam lo in
inn lam ciah ding longal thu dang bangmah ki ngaihsun nawn peuhmah lo hi.
Nihvei
thumvei ki nuak aa, teembaw phual lam manawh in ki pai ngeingai mawk hi. Tua
ciangin Mangte zong lung himawh mahmah uh aa, galkap Mang lianpenpa khat pai in
hehnem in, kho nil oh hi. Ahih hangin ciah nopna thu bekbek mah hi den lel ahih
manin a khoh khoh hangin kho zo tuan lo aa ciah na ding teembaw khat vai
hawmsak ta hi.
1918
kum July kha sungin ding khia uh aa, August kha sungin Tedim tungkik uh hi.
Cina zato lum pawl October kha sungin tungkik uh hi. Piantit (Freach) gamah kum
khat leh kha guk sung om man uh hi.
Piantit
(Freach) pai ding a kicial hun lai in Piantit paite a sipah ding, inn lam a
zuan thei nawn dingin ki ngaihsun lo ahih manin inn luah ding tapa U pen
peuhmah ki paisak lo-a, a pai ding dang a om lote bangin a ta upen a pai tangin
apa bang a pai zaw om hi. Piantit pai dingte hi bangin ki zol lai hi. Doll eh
thau ngah thei, Medal zong ngah thei, Innmun logam zong deih bangbang ngah
thei, lo zong eka 30 nei thei, cih dongin ki gen hi.
Piantit La
a)
Ong
kit hang ven vaimang na khan ciautui len nak ong thon e,
b)
Tong
luan siam thang kheem sang e, ka tehpih ding bei tah e.
1)
Pian
tui a gam lei aw e, sial za tam tuang a
tun’ na,
2)
Sial
za tam pian tui ngak hen aw, I sau lam zong ta ni e.
Piantit gam ah kivui teng
Galpi masa sung aa Piantit gamah Zomi a
si teng (Chins who died in Franch 1917-1918):
Amin Asih kum Amin Asih kum
1)
Pu
Sian Lut 09-03-1917
2)
Pu
Ngo Kam 19-10-1917
3)
Pu
Kai Ngin 23-10-1917
4)
Pu
Ngul Ngin 24-10-1917
5)
Pu
Gin Neng 26-10-1917
6)
Pu
Kam Nang 28-10-1917
7)
Pu
Tut Lang 29-10-1917
8)
Pu
Vum Dai 31-10-1917
9)
Pu
Son Neng 07-11-1917
10)
Pu
Tuang Pum 09-12-1917
11)
Pu
Vial Dam 09-12-1917
12)
Pu
Ma Ha Peng 21-12-1917
13)
Pu
Thang Eng 25-12-1917
14)
Pu
Zuan Pum 28-12-1917
15)
Pu
Pau Pum 29-01-1918
16)
Pu
Lang Za Khen 11-02-1918
17)
Pu
Ngin Dam 07-03-1918
18)
Pu
Kam Ngul 27-04-1918
19)
Pu
Tual Kim 04-09-1918
20)
Pu
Suan Thong 29-01-1918
21)
Pu
Lun Kap 07-12-1918
Piantit
ah Galpi masa sunga a si mite ki vuina han ah hi teng ki vui uh a tu dongin
zong om lai aa ki en thei hi. Hoih takin hankeemte’n kem uh hi. Nidang lai-in
gamdang pai ding kut zawh loh ahih hangin, tu hun ciang in gamdang pai ding
kituh zo lo hi. Ei mi gamdang pai thei, Piantit gam nawk kha khangno na om uh
ciangin hih i mipih, ipu ipate han, i sanggamte omna han en ding, dai va hawh
leh uh cin, itheih loh hangin amau na nuamtuam pha mahmah kha ding uh hi.
ZOMI INNKUAN LAIBU (J. Gin Z Tawng, Naulak.
December
30th, 1973)
A kaikhawm
Malaysia
016-9183626